VVD’er Gerrit Zalm volgt Herman Tjeenk Willink op als informateur. Dat meldden Haagse bronnen maandag. Oud-minister van Financiën Zalm (65) zal de gesprekken tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie gaan begeleiden.

De 75-jarige Tjeenk Willink kreeg eind vorige maand de opdracht de formatie vlot te trekken. Hij nam toen het stokje over van VVD’er Edith Schippers. Zij had tevergeefs geprobeerd een kabinet te vormen van het zogenoemde ‘motorblok’ (VVD, CDA en D66) met GroenLinks.

Onder leiding van Tjeenk Willink (PvdA) besloten VVD, CDA, D66 en ChristenUnie uiteindelijk om met elkaar te onderhandelen over de vorming van een nieuw kabinet. Volgens Tjeenk Willink hoort bij de nieuwe fase die de formatie nu ingaat een nieuwe informateur.

Met het oog op de afronding van zijn opdracht ontving Tjeenk Willink maandag de meeste fractievoorzitters van de partijen die niet gaan onderhandelen. Zij mochten zeggen wat ze belangrijk vinden. Daarbij was weinig nieuws onder de zon.

PvdA-leider Lodewijk Asscher zei bijvoorbeeld dat bestaanszekerheid een belangrijk onderwerp is voor een nieuwe kabinet. Zijn advies was dat de partijen niet alleen financiële afspraken moeten maken, maar zich ook moeten afvragen waarom zoveel mensen in Nederland boos en onzeker zijn. Jesse Klaver van GroenLinks bracht onder meer klimaatverandering ter sprake. Zeggenschap voor mensen, de menselijke waardigheid en solidariteit werden door Emile Roemer (SP) naar voren geschoven.

Dinsdag heeft Tjeenk Willink ook nog een gesprek met de leiders van de vier partijen die een regering willen vormen. Daarna stuurt hij zijn eindverslag naar de Tweede Kamer. Woensdag praat de Tweede Kamer waarschijnlijk over de formatie. Dan zal ook Zalm als nieuwe informateur formeel worden aangewezen. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie beginnen daarna met de onderhandelingen.

Cijfermeester Zalm

Het is niet voor het eerst dat Zalm optreedt als informateur. In 1998 vervulde hij die functie samen met Wim Kok (PvdA) en Els Borst (D66) bij de totstandkoming van Paars II.

De leiders van de VVD, CDA D66 en de ChristenUnie zullen vooral hun cijfers goed op een rijtje moeten hebben: Zalm staat bekend als een strenge boekhouder. Door de zogenoemde Zalmnorm bleven de uitgaven in de kabinetten Paars I en Paars II binnen de perken en werd het begrotingstekort weggewerkt.

In 2002 werd hij fractievoorzitter van de liberalen, maar een jaar later was hij onder premier Jan Peter Balkenende terug op zijn oude stek, het ministerie van Financiën.

Na zijn carrière in Den Haag maakte Zalm de overstap naar de bankenwereld. Bij de ter ziele gegane en omstreden DSB-Bank van Dirk Scheringa was hij minder dan een jaar 'chief economist'. Een jaar nadat de wereldeconomie in 2008 in elkaar was geklapt ging Zalm aan de slag bij de ABN AMRO, die samen met de Fortis Bank was genationaliseerd om een totale ineenstorting te voorkomen. In 2010 werd Zalm bestuursvoorzitter, een functie die hij tot begin dit jaar vervulde.

Ideologisch flexibel

Zalm is bepaald geen ideologische houwdegen. Dat kan een voordeel zijn voor de formatiebesprekingen, waarin de VVD en CDA enerzijds en D66 en de CU anderzijds vrij ver uit elkaar staan. Voordat Zalm begin jaren 80 overstapte naar de VVD was deze zoon van een kolenboer ruim tien jaar actief lid van de Partij van de Arbeid.

Een sombere bedoeling zullen de onderhandelingen in ieder geval niet worden, de schaterlach van de gewezen minister kunnen de meeste mensen blind herkennen. Het was in de jaren 90 inspiratie voor diverse persiflages, onder meer bij tv-programma's als Koefnoen.

En als de gemoederen aan tafel al te hoog oplopen, kan Zalm de onderhandelaars wellicht verleiden tot een potje flipperkasten: hij is een zelfverklaard fanaat. "Er is niets zo leuk als lekker rammen op een flipperkast'', zei Zalm in 2012 tegen internetplatform Vice.